Een Bodem Vol Leven

De uitdaging waar we voor staan is een transformatie van het huidige landbouwmodel, dit idee kan deze transitie haalbaarder maken en enorm versnellen! Het huidig landbouwsysteem is immers onhoudbaar en moet snel veranderen om verschillende redenen: • Verlies van biodiversiteit • Toenemende kosten voor kunstmest, gifstoffen en andere toevoegingen • Achteruitlopende opbrengsten voor boeren • Verergering het klimaatprobleem • Erosie door wind en water • Afhankelijkheid van fossiele brandstoffen • Verminderde veerkracht bij extreme weersomstandigheden • Verschraling van het landschap • Een incompleet beeld van hoe de bodem werkt De uitdaging waar we als samenleving voor staan is niets minder dan een transformatie van het huidige landbouwmodel om daarmee ook in de toekomst nog voedsel te kunnen produceren. Regeneratieve landbouw (een duurzaam model waarbij ecologische processen en wederopbouw leidend zijn) wordt door steeds meer boeren, instituties en politieke partijen als toekomstbeeld omarmd voor deze multidimensionale crisis. Regeneratieve landbouw stelt ecologische processen centraal in plaats van deze af te breken, het zal vele malen veerkrachtiger zijn in een toekomst met extremer weer (bijvoorbeeld de huidige droogteproblematiek). Regeneratieve landbouw kan een grote rol spelen in klimaatmitigatie en heeft de potentie om op zeer korte termijn vele tonnen CO2 per hectare vast te leggen in de bodem (zie oa. Project Drawdown 2020: The World’s Leading Resource for Climate Solutions: https://www.drawdown.org/solutions/regenerative-annual-cropping & https://www.drawdown.org/solutions/silvopasture). Naast klimaatmitigatie zal het de bodemvruchtbaarheid opbouwen in plaats van afbreken, productiviteit per hectare verhogen, biodiversiteit bevorderen en de kwaliteit van het landschap verbeteren. De overgang naar een regeneratief landbouwmodel is echter lastig omdat er in het huidig systeem weinig ruimte is voor verandering, de financiële marges te klein zijn (door jaren van doorgaande marktwerking) en de transitie gepaard kan gaan met tijdelijk teruglopende opbrengsten. Dit laatste omdat de bodem na jarenlange verstoring (kunstmest, pesticiden, overmatige grondbewerking, etc.) eerst moet herstellen. Tevens mist doorgaans de meest cruciale kennis rondom het bodemleven om dit proces te ondersteunen en versnellen. Al deze organismen (bacteriën, schimmels, nematoden, geleedpotigen, regenwormen, etc.) vormen een complex en gebalanceerd web van leven dat zich grotendeels van het oog onttrekt en zijn essentieel in het beschikbaar maken van voedingsstoffen voor planten. De bodem is een oneindig divers en complex ecosysteem (zoals bijvoorbeeld ook het tropisch regenwoud) maar dan onder de grond, we weten er nog veel te weinig van. De complexiteit van het bodemleven is de belangrijkste indicator voor een duurzame vruchtbaarheid en zal de meest cruciale factor blijken voor het toekomstig succes van de landbouw. De oplossing: Door het bodemleven beter te begrijpen en actief te ondersteunen is het mogelijk om in enkele jaren grond te ontdoen van kunstmest en pesticiden zonder de productiviteit te verminderen. Dr. Elaine Ingham is een vooraanstaande bodemwetenschapper die al bijna twee decennia de strijd aangaat met de geïndustrialiseerde landbouw. Ze helpt ondernemers om hun bedrijfsvorming om te vormen door het volledig centraal stellen van het leven in de bodem (zie https://www.soilfoodweb.com/). De achterstand van fundamentele kennis van het bodemleven en haar onderlinge interacties is onvoorstelbaar, dit limiteert de kansen van een succesvolle en benodigde transitie. Verdere ontwikkeling en verspreiding van kennis is daarom essentieel. De methode die zij ontwikkelt heeft is gebaseerd op een microscopische analyse van de bodem, het hele web van leven wordt in kaart gebracht zodat men kan zien wat er ontbreekt en in welke verhoudingen. Er wordt een op maat gemaakte compostthee gebrouwen waar de bodem mee behandeld wordt, deze compostthee verrijkt het bodemleven enorm zodat de kwaliteit van de bodem direct na een behandeling enorm en zichtbaar verbeterd. Compostthee is een vloeistof die gemaakt kan worden door een goede kwaliteit compost op te lossen in water en actief te beluchten. Er worden omstandigheden gecreëerd waarin deze micro-organismen exponentieel in aantallen toenemen. Deze Elaine Ingham methode laat keer op keer zien dat een volledige transitie van conventionele landbouw naar regeneratieve landbouw in 1-3 jaar (!!!) kan zonder een verlies aan productiviteit en inkomen mits het bodemleven centraal gesteld wordt. De projecten hebben geen kunstmest en pesticiden meer nodig en kunnen daardoor hun kosten drastisch verlagen, de productiviteit neemt toe (tot wel 200%) en irrigatieverbruik neemt af (50%) door een sterk verbeterde kwaliteit van de bodem. Dit idee is betaalbaar en op te schalen naar grote oppervlakken (tientallen hectaren). De benodigde technieken zijn niet duur of complex maar een goed en volledig begrip van het bodemleven cruciaal. Het toekomstbeeld: Bovengenoemde methode heeft de potentie om het Nederlandse landschap en landbouwmodel in een korte tijd drastisch en positief te veranderen. Deze kennis zal verder moeten worden verspreid en door velen moeten worden geleerd, en neemt mijns inziens ook een centrale positie in ons toekomstig onderwijs curriculum. Het boerenbedrijf kan op de korte termijn de grootste bijdrage leveren aan het oplossen van (o.a.) het klimaatprobleem. Het bekende proefschrift van Meino Smit (WUR): De Duurzaamheid van de Nederlandse Landbouw, laat zien dat met de implementatie van een regeneratief systeem er in 2040 bijna een half miljoen extra arbeidsplaatsen nodig zijn. De kosten voor de gezondheidszorg zullen ook drastisch afnemen. Naast verbetering van de natuur en landbouw zal regeneratieve landbouw dus ook een positive impuls geven aan de economie. Verbetering van het bodemleven is hierbij de heilige graal. Een toekomstbeeld waarbij bodemherstel centraal staat zal bestaan uit netwerken van trotse boeren die samenwerken door middel van een gedeelde composteringsfaciliteit, materiaalbank voor compost en bodemlaboratorium voor analyse en onderzoek. Door een continue opbouw van de bodemvruchtbaarheid zullen er tonnen CO2 worden opgeslagen en de opbrengsten per hectare blijven toenemen. Dit idee kan de transitie naar een regeneratief landbouwmodel haalbaar maken en enorm versnellen!